Ratusz

Ratusz miejski wzniesiono w latach 1829-1834 według projektu Bonifacego Witkowskiego, z poprawkami Henryka Marconiego. Został zniszczony w czasie II wojny światowej i odbudowany w latach 1950-1951. Do budynku przylegają parterowe kramy, w których dawniej mieściły się jatki-niewielkie sklepiki, gdzie przed wojną sprzedawano mięso.

Jatki są budowlą przylegającą do arkad ratusza, którego budowa była zakończona w 1834 roku. Dwa lata później rozpoczęto budowę jatek, które według twórcy projektu, Bonifacego Witkowskiego, miały stanowić wraz z ratuszem jednolitą bryłę. W arkadach ratusza umieszczono przejściowo stajnie, zaś jatki służyły jako sklepy mięsne prowadzone przez żydowskich właścicieli.

Pierwsze oddziały wojskowe, które stacjonowały w Nowej Jerozolimie odnotowane są już w 1695 roku (pułk janczarów), od 1819 roku na terenie dzisiejszego DPS stacjonowały wojska carskie. W początku XX wieku rozpoczęto budowę dwóch budynków pod jednostkę wojskową, które przetrwały do dziś, a jako pierwszy od 1916 roku stacjonował tu pułk Legionów Polskich. Kontynuując tradycje legionowe w 1922 roku stworzono Ośrodek Szkolenia Koni dla wojska a następnie Centralną Szkołę Straży Celnej (Granicznej). Przed wybuchem II wojny światowej w Górze Kalwarii stacjonował pułk artylerii najcięższej a po wojnie pułki Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, które zajmowały się zwalczaniem Żołnierzy Niezłomnych. Od lat sześćdziesiątych działała Mazowiecka Brygada Wojsk Obrony Wewnętrznej, następnie Jednostki Nadwiślańskie i BOR by w 2001 roku zakończyć działalność w Górze Kalwarii. Obecnie do tradycji wojskowych miasta nawiązują pozostałości militariów na terenie dawnej jednostki oraz wystrój utworzonego niedawno w tym miejscu Hotelu Koszary

W czasach założyciela miasta, biskupa Wierzbowskiego, kościół ten nazywano Kaplicą lub Ratuszem Piłata. Wewnątrz znajdują się obrazy z XVII i XVIII wieku a także oryginalna, manierystyczna, środkowa część tryptyku szafkowego z grupą Opłakiwania, pochodząca z XVI wieku prawdopodobnie z Niderlandów. Pieta była sprowadzona na zamówienie króla Zygmunta III Wazy. Po władcy odziedziczyli ją synowie: Władysław IV i Jan Kazimierz. W 1673 roku trafiła w końcu do Góry Kalwarii jako dar królowej Eleonory Wiśniowieckiej, żony Michała Korybuta Wiśniowieckiego, który Górze Kalwarii nadał prawa miejskie. Pieta wykonana jest z wosku, ale posiada elementy tak zaskakujące, jak ludzkie włosy i zęby z kości słoniowej. Postacie Marii i Jezusa umieszczone są na tle jedwabnej tkaniny. 10 lat temu była restaurowana.

Kościół parafialny w Górze Kalwarii to przykład architektury barokowej. Wybudowany został w latach 1756-1759 według projektu Jakuba Fontany, twórcy przebudowy Zamku Królewskiego w Warszawie, pałacu w Otwocku Wielkim, gmachu Collegium Nobilium w Warszawie i wielu innych pereł architektury. Pierwotnie na tym miejscu wznosił się kościół drewniany, ufundowany jeszcze przez biskupa poznańskiego Bogufała II. Obecny gmach kościoła wybudowano kosztem Franciszka Bielińskiego, marszałka wielkiego koronnego z czasów króla Augusta III Sasa.

Franciszek Bieliński był posiadaczem pobliskich dóbr otwockich, starostą osieckim, garwolińskim, posłem na sejm z ziemi czerskiej. Jego grobowiec znajduje się w podziemiach.

Kościół pierwotnie był w posiadaniu zakonu bernardynów, później zajmowali się nim księża diecezjalni a od siedemdziesięciu lat opiekuje się nim zakon marianów.

Kościół jest murowany, przylegają do niego zabudowania klasztorne. Składa się z prostokątnego korpusu nawowego oraz prezbiterium. Wewnątrz można podziwiać obrazy, zapewne z kręgu Szymona Czechowicza, jednego z najwybitniejszych polskich malarzy barokowych. Są to:  „Wizja św. Franciszka”, „Święta Rodzina”, „ Św. Antoni z Padwy” i „Ofiarowanie w świątyni”. Zachowało się także 14 barokowych stacji Męki Pańskiej z II połowy XVIII w. W prezbiterium znajduje się obraz z XVII wieku, przedstawiający Maryję ze św. Karolem Boromeuszem i św. Ambrożym. W zachrystii kościoła uwagę przykuwają komody z XVIII wieku. W ołtarzu głównym umieszczono obraz Matki Bożej Górskiej, zwanej także Łaskawą Matką Pocieszenia lub Matką Bożą Pocieszenia. Dzieło pochodzi z początku XVII w. i przedstawia Marię z Dzieciątkiem. Ciekawymi zabytkami są chrzcielnica z XVII w. oraz XVIII – wieczna, rokokowa ambona. W ołtarzu bocznym, wykonanym z czarnego marmuru, znajdują się relikwie Św Waleriana, męczennika z III wieku. Na bramie prowadzącej do kościoła umieszczono cztery figury przedstawiające św. Bernarda Sieneńskiego, św. Antoniego Padewskiego, św. Franciszka z Asyżu i św. Jana Kapistrana.

Część zespołu budynków obecnego Domu Pomocy Społecznej to dawne, zabytkowe kolegium pijarów, założone przez biskupa Wierzbowskiego w celu edukacji młodych pokoleń chłopców. Jako takie funkcjonowało do 1819 roku, kiedy zostało odsprzedane i przeznaczone na koszary rosyjskie. Od 1840 roku rozpoczyna swoją działalność dom starców i kalek i pozostaje do dziś domem opieki społecznej. Najstarsza część kolegium składa się z kaplicy, do której przylegają dwa budynki. Kaplica Zwiastowania NMP wewnątrz utrzymana jest w stylu neogotyckim zaś najstarszym zabytkiem wewnątrz jest krzyż z XVIII wieku.

Kaplicę Świętego Antoniego wybudowano, podobnie jak kościół parafialny, w stylu barokowym, w II połowie XVIII wieku. Fundatorem był ks. Franciszek Zembrzycki, poprzednio znajdowała się na tym miejscu kaplica wzniesiona staraniem biskupa Wierzbowskiego, założyciela miasta. Wewnątrz znajduje się polichromia w stylu neorokokowym. W neobarokowym ołtarzu umieszczono figurę Św. Antoniego, zaś po bokach postacie Jana Chrzciciela oraz Ludwika IX Świętego.  12 i 13  czerwca odbywa się tu odpust i kaplica oraz piękny, położony na skarpie wiślanej ogród tętnią życiem. Mieszkańcy i przyjezdni mogą wtedy podziwiać wnętrze kaplicy i oddać cześć relikwiom Św. Antoniego, zamkniętym w relikwiarzu z XVIII wieku o kształcie ramienia. Obecnie kaplica przechodzi gruntowny remont.

Kościół wzniesiony został w 1674 roku z fundacji biskupa Stefana Wierzbowskiego. Umieścił on tu marianów, razem z założycielem, ojcem Stanisławem Papczyńskim. Wtedy wokół Wieczernika wybudowane były pojedyncze cele dla zakonników, istniał także refektarz oraz biblioteka, obecnie jedynym śladem po tych elementach są fundamenty zakopane pod ziemią. Obecnie budynek nie posiada cech określonego stylu architektonicznego. Kościół kryje w sobie sarkofag z XVIII wieku w którym znajduje się trumna ze szczątkami Św. Ojca Stanisława Papczyńskiego, założyciela zakonu marianów. Wewnątrz obiektu znajduje się kilka ciekawych zabytków: krucyfiks z XVII wieku, drewniane figury Św. Józefa i Św. Ludwika IX z XVII wieku, ikona Matki Bożej z Dzieciątkiem z XVII wieku (prawdopodobny dar Jana III Sobieskiego dla Stanisława Papczyńskiego, który był spowiednikiem króla) oraz dwustronny feretron Bożej Opatrzności. W parku przy sanktuarium umieszczone są pozostałości po figurach z drogi krzyżowej, pierwotnie istniejącej przy ulicy Kalwaryjskiej.

Zamek w Czersku jest prawdziwą perłą Mazowsza. Ślady bytności ludzkiej na tym terenie sięgają co najmniej I wieku p.n.e., począwszy od pozostałości po kulturze pomorskiej, przeworskiej do łużyckiej.  Jego przeszłość datuje się od około XII wieku, kiedy to istniał tu gród otoczony konstrukcją drewniano-ziemną z romańskim kościołem i zabudowaniami wewnątrz. Z tamtych czasów pochodzą ślady cmentarza, na którym dokonano nawet 1200 pochówków. Ciekawy okazał się grób, który mógł należeć do jednej z najciekawszych postaci średniowiecza: komesa Magnusa. Gród w Czersku stał się ważną kartą przetargową w okresie rozbicia dzielnicowego, o czym wspomina choćby Latopis Ławrientijewski, gdzie Czersk jest wspomniany po raz pierwszy. Zamek był siedzibą min. Konrada Mazowieckiego, jednego z pretendentów do tronu, który odważył się nawet więzić tu Henryka Brodatego, jednego z najpotężniejszych władców śląskich okresu rozbicia dzielnicowego. Ceglany zamek z trzema wieżami, którego ruiny do dziś przyciągają turystów, został zbudowany za czasów Janusza I. Władców Ziemi czerskiej było wielu, ostatnim był Janusz III, po czym proces jednoczenia ziem polskich włączył Mazowsze do Polski. Chwile świetności przeżył zamek za królowej Bony, został jednak ruiną w okresie potopu szwedzkiego.

W Górze Kalwarii w 1902 roku powstała ochotnicza straż pożarna. Od 1931 roku strażacy przenoszą się do nowej siedziby przy Ks. Sajny 14, gdzie OSP ma swa siedzibę do dziś i współdzieli ją z kinem Uciecha.